Resilience oftewel 'veerkracht en weerbaarheid' wint steeds meer aan belang. De COVID-19-pandemie heeft de focus van lokale overheden gericht op de noodzaak om resilience in hun herstelstrategieën in te bouwen. Cities Today* ging in gesprek met Lauren Sorkin (uitvoerend directeur Resilient Cities Network), Arnoud Molenaar (Chief Resilience Officer Rotterdam) en Ramsey Green (Chief Resilience Officer New Orleans)

Hoewel COVID-19 de wereld opzij heeft geslagen, is 2020 ook getuige geweest van andere crises waaronder de sociale onrust door de Black Lives Matter-protesten; intense klimaatgebeurtenissen met hittegolven, overstromingen, orkanen en bosbranden, en de zich ontvouwende economische schokken na de pandemie.

Deze roerige perode lijkt een cruciaal moment te worden in het veranderen van de houding ten opzichte van resilience: veerkracht en weerbaarheid. Namelijk met een duidelijke focus op het leren en delen van ervaringen met het doel samenlevingen weerbaarder te maken tegen toekomstige impactvolle gebeurtenissen en spanningen (shocks & stesses), ongeacht hun economische, sociale, ecologisch of andere aard.

"Door dit constante, hoge niveau van shocks & stresses heeft het besef gebracht dat een mulit-benefit-approach nu belangrijk is", zegt Lauren Sorkin, uitvoerend directeur van het Resilient Cities Network (RCN), de organisatie die is ontstaan ​​uit het netwerk van 100 Resilient Cities (100RC).

Een heroriëntatie op veerkracht (Lauren Sorkin, dir. RCN)

Een les die steden al hadden geleerd in termen van het opbouwen van veerkracht, is de noodzaak om leiders te benoemen die silo's binnen de lokale overheid kunnen doorbreken. Chief Resilience Officers (CRO's) lopen hierin voorop. Gelanceerd en gefinancierd als onderdeel van het 100RC-programma, was een van de belangrijkste rollen voor CRO's in de stad om te communiceren en samen te werken tussen verschillende afdelingen. Dit is essentieel om een ​​coherente strategie te ontwikkelen die steden kan helpen het hoofd te bieden aan de uitdagingen van klimaatverandering, gezondheidscrises of een economische neergang.

Het vermogen om meerdere onderdelen samen te brengen, is waar CRO's uitblinken omdat ze "mensen op een andere manier begrijpen en ze begrijpen de integratie van de uitdagingen waarmee de stad te maken kan krijgen", zegt Sorkin, uitvoerend directeur Resilient Cities Network.

Belangrijke rol voor Chief Resilience Officers

Door de komst van COVID-19 hebben CRO's meer steun gekregen in termen van financiering, personele middelen en nabijheid van de burgemeester. Uit een onderzoek door het Resilient Cities Network, uitgevoerd met Dalberg Advisors, bleek dat 87 procent van de Chief Resilience Officers betrokken is bij de COVID-19-respons of herstelinspanning van hun stad.

"Als stadsleiders beslissingen moeten nemen, willen ze ervoor zorgen dat ze doelbewust bouwen aan een veerkrachtige toekomst en daarom doen ze een beroep op hun CRO's voor hun advies en analyse", zegt Sorkin.

Ondanks ernstige budgettaire uitdagingen wereldwijd hebben steden als Londen en Tel Aviv speciale veerkrachtfondsen opgezet na COVID-19. Verschillende steden hebben nu toegezegd een CRO te werven, waaronder Austin, Texas, en een aantal staten in de VS en regio's elders ontwikkelen wetgeving om functies voor veerkrachtfunctionarissen te creëren of veerkrachtverantwoordelijkheden op zich te nemen. De kwestie staat ook op de agenda in snelgroeiende steden in opkomende markten, maar ook op nationaal beleidsniveau. Zo heeft het Indiase ministerie van Volkshuisvesting en Stedelijke Aangelegenheden onlangs het Climate Smart Cities Assessment Framework gelanceerd, dat tot doel heeft steden een duidelijke routekaart te bieden om klimaatverandering tegen te gaan. 

Van waarom tot hoe (Arnoud Molenaar, CRO Rotterdam)

Deze verhoging van weerbaarheid is niet alleen op beleidsniveau zoals bij COVID, er is een duidelijke verschuiving naar een meer praktische benadering van het inzetten van veerkrachtmaatregelen. Arnoud Molenaar, Chief Resilience Officer, gemeente Rotterdam, legt uit:

“We gaan een nieuwe fase in. Tot nu toe zijn we druk bezig geweest om uit te leggen waar veerkracht om draait en waarom het belangrijk is. Nu komen we in een fase die veel meer gaat over het hoe. "

Rotterdam is een van de meer volwassen steden als het gaat om veerkracht. Het creëerde de rol van Chief Resilience Officer in 2014, waarmee het klimaatadaptatieprogramma dat sinds 2008 liep, werd verbreed. In 2016 lanceerde Rotterdam zijn eerste gedocumenteerde resilience-strategie. Het heeft ook, voor het eerst, weerbaarheid formeel toegewezen aan een van zijn vice-burgemeesters en heeft een functionaris voor cyberweerbaarheid aangesteld met een specifiek budget. Rotterdam verdubbelt zijn aanpak na COVID-19 en verankert veerkracht in alle aspecten van stadsplanning.

“COVID geeft ons nieuwe inzichten, maar ook een nieuwe trigger om nog meer dan voorheen te focussen op veerkracht”, zegt Molenaar.

Zijn team is onlangs begonnen met het actualiseren van de veerkrachtstrategie in het licht van de pandemie en andere lessen van de afgelopen vier jaar, en dit werk zal ook worden meegenomen in de COVID-herstelplanning op middellange en lange termijn. De strategie van 2016 schetst zeven kwaliteiten van veerkracht: reflectievermogen, vindingrijkheid, robuustheid, redundantie, flexibiliteit, inclusiviteit en geïntegreerd. Deze staan ​​centraal in het Rotterdamse herstelplan en met name het eerste - reflecterend zijn - komt nu in het spel.

Leren en delen van ervaringen, herstelplannen maken

“Als we echt willen leren van de situatie dan moeten we ons structureel organiseren, de geleerde lessen en de kwetsbaarheden oogsten die door COVID duidelijk zijn geworden”, zegt Molenaar. “Als we dit goed in kaart hebben gebracht, kunnen we ons ook focussen op deze nieuwe kwetsbaarheden. We moeten leren van deze crisis en onszelf sterker maken om beter voorbereid te zijn op een volgende crisis. "

Dit wordt herhaald door steden over de hele wereld die hebben beloofd om systemische ongelijkheid aan te pakken en om prioriteit te geven aan duurzaamheid in hun herstelplanning. Van de 53 respondenten uit 47 verschillende steden binnen het Resilient Cities Network die reageerden op de Dalberg-enquête, zei 79 procent dat het versterken van sociale rechtvaardigheid een topprioriteit is voor herstel. Molenaar voegt toe:

“De uitdaging is om het bewustzijn te vergroten dat we niet alleen sterker uit de COVID-crisis komen, maar ook dat we al in een crisis verkeren - we kunnen de lessen van COVID toepassen op de economische crisis, maar ook op de grotere golf, namelijk de klimaatcrisis. Het komt niet alleen; het is er al."

Als onderdeel van het economisch herstelplan COVID-19 kondigde Rotterdam onlangs zeven stadsprojecten (de 'Big 7') aan die gericht zijn op het stimuleren van de economie en leefbaarheid, met een focus op groene infrastructuur en klimaatadaptatie, het creëren van banen en het aantrekken van ondernemingen. Andere belangrijke initiatieven die nu in Rotterdam worden versneld, zijn onder meer het gebruik van een ‘filter’-tool, een reeks principes om de stad te helpen bij het nemen van beslissingen, samen met de burger, over welke ideeën of acties prioriteit moeten krijgen.

Uitgangspunt is dat initiatieven moeten bijdragen aan een veerkrachtigere samenleving en economie. De stad werkt samen met de Erasmus Universiteit aan criteria waarmee kan worden beoordeeld of voorstellen bijdragen aan het doel van weerbaarheid.

(lees ook: 'Shocks-stresses-de-weerbaarheid-en-veerkracht-van-rotterdam')

Veerkracht verder verankeren

Verdere inspanningen om het resilience-denken op alle niveaus van de gemeente Rotterdam te verankeren, in plaats van dat het wordt gezien als de rol van het resilience-team, omvatten o.a. het geven van training over de manier waarop de ‘Resilience Scan’ kan worden toegepast op specifieke projecten. Deze scan biedt een checklist om mensen te helpen ervoor te zorgen dat ze rekening houden met mogelijke 'shocks & stresses' en met overwogen resilience-kwaliteiten in hun plannen. Deze training is tot nu toe voornamelijk gegeven aan ruimtelijke planners, maar zal breder worden uitgerold. Molenaar zegt:

“Als je nadenkt over flexibiliteit in de ruimtelijke ordening gerelateerd aan klimaatverandering, dan moet je rekening houden met veel onzekerheid en het kan zijn dat je binnen 30 of 40 jaar je plan moet aanpassen - voor hoger dan verwachte zeespiegelstijging bijvoorbeeld. Het is belangrijk om toekomstige aanpassingen niet onmogelijk te maken en dat is een soort flexibiliteit die niet echt gebruikelijk is bij ruimtelijke planners."

Toolkit voor Resilient Recovery

Sorkin ziet ook dat er een groeiende druk is vanuit steden voor praktische hulpmiddelen die ze kunnen gebruiken bij hun herstelplanning. In juli bracht het Resilient Cities Network zijn Toolkit for Resilient Recovery uit, ontwikkeld in samenwerking met de aangesloten steden.

"We hebben gezien dat er enorme middelen voor veerkracht en herstel zijn gereserveerd. De toolkit is bedoeld om steden te helpen prioriteiten te stellen op basis van meerdere uitdagingen ”, zegt Sorkin.

Binnen het netwerk werken steden ook samen om tools en kaders te ontwikkelen op belangrijke gebieden zoals de circulaire economie, klimaatbestendigheid, afvalbeheer en preventie van plasticvervuiling in de oceaan.

Levering van de infrastructuur ter ondersteuning van resilience (Ramsey Green, CRO New Orleans)

Ramsey Green, plaatsvervangend Chief Administrative Officer voor infrastructuur en Chief Resilience Officer, City of New Orleans, wijst ook op het belang van een praktische benadering van veerkracht in het licht van COVID-19.
> lees het hele interview (Engels) hier: https://cities-today.com/covid-19-shifts-the-focus-from-smart-cities-to-resilient-cities/

Bron: 26 Oktober 2020 Sarah Wray; Cities Today.

* Cities Today: Cities Today is een wereldwijd vakblad met analyses, opmerkingen en best practices over duurzame stedelijke ontwikkeling, dat lokale overheden verbindt met oplossingen uit de publieke en private sector.